“Надта часта мы забываемся пра нашых дарагіх памерлых”, — казаў зазвычай св. Францішак Сальскі. “Будзем жа ахвотна, — дадаваў ён, — выконваць учынкі міласэрнасці і памятаць, што дапамога, якую мы нясем душам памерлых вернікаў, яднае ў сабе ўсе справы міласэрнасці. Таму будзем жа цяпер рабіць гэтым душам, якія Бог выбраў сабе і ўзлюбіў, тое, што і мы б хацелі атрымаць”.
Усе тры вышэйпрыведзеныя умовы (намер, стан ласкі, выкананне прадпісаных пабожных учынкаў) патрэбныя для атрымання кожнага адпусту ўвогуле. Паглядзім, якія канкрэтна ўмовы ставіць Касцёл, удзяляючы адпусты.
Умовы, прадпісаныя адпуставым дэкрэтам, належыць выканаць асабіста, цалкам, у вызначаным часе, а разам з тым у духу пабожнасці і пакуты.
Другой умовай атрымання адпусту з’яўляецца знаходжанне ў стане асвячальнай ласкі. Св. Тамаш тлумачыць гэта наступным чынам: “Змярцвелы член не можа адчуваць аніякага ўплыву астатніх жывых членаў; а той, хто знаходзіцца ў цяжкім граху, з’яўляецца нібы мёртвым членам, і таму не можа мець аніякага ўдзелу ў заслугах жывых членаў, якія жадаюць атрымаць для яго адпуст”.
Каб атрымаць адпуст, належыць мець сапраўдны намер яго атрымання. Аднак няма патрэбы аднаўляць намер (intentio actualis) у хвіліну выканання пабожнага ўчынку, гэта значыць менавіта тады казаць сабе: “Хачу прамовіць тую ці іншую малітву, гэтую міласціну даць, прыступіць да споведзі, прыняць святую Камунію, каб атрымаць той ці іншы адпуст”. Дастаткова таго, што намер будзе папярэднім.
Несапраўднымі з’яўляюцца адпусты, якія нібыта былі звязаны з 15 малітвамі, аб’яўленымі св. Брыгіце. Бо абяцанні, прынесеныя тым, хто на працягу года будзе маліцца гэтымі малітвамі, утрымліваюць найвялікшыя шаленствы і супярэчаць праўдам святой веры.
Наступны раздзел кнігі кс. Арндта датычыцца мясцовых, рэчавых і асабовых адпустаў і мае, на жаль, пераважна гістарычнае значэнне. У 1967 годзе Папа Павел VI скасаваў многія адпусты, звязаных з канкрэтнымі мясцінамі, усе адпусты, звязаныя з асобамі, і шмат адпустаў, нададзеных прадметам.
Поўны адпуст таму так называецца, што той, хто яго здабывае, атрымлівае дзякуючы яму прабачэнне ўсіх зямных караў, які ён заслужыў тымі грахамі, якія ўжо яму адпушчаны. Таму, калі хтосьці меў шчасце атрымаць поўны адпуст у сапраўдным значэнні гэтага слова, то яго можна параўнаць з дарослым, які толькі што прыняў святы хрост. Калі б ён у такім шчаслівым стане памёр, то пайшоў бы без чысца наўпрост у неба.
Касцёл, не маючы аніякай юрысдыкцыі над памерлымі, што падлягаюць выключна ўладзе і панаванню Бога, не можа непасрэдным чынам вызваляць іх ад заслужанай кары, адпускаць ім грахі альбо выдаваць прысуды; аднак ён можа са свайго скарбу ахвяраваць Божай справядлівасці расплату за іх кары, просячы, каб Бог быў ласкавы гэтую расплату прыняць.
З таго, што было выкладзена раней, мы ўжо даведаліся пра найкаштоўнейшыя і непасрэдныя наступствы адпустаў; аднак будзе карысна яшчэ раз іх прыгадаць сабе і засяродзіцца над такой важнай справай.
